Wat is faalangst? En wat kan je eraan doen. Dat proberen we in deze tekst helder te krijgen. De angst om te mislukken is een probleem dat bij volwassenen vaker voorkomt dan gedacht. Bijna 50 procent heeft er wel eens last van. En bij de kinderen heeft 1 op 10 last van faalangst. De oorzaken van faalangst zijn niet bij iedereen dezelfde. Er zijn ook verschillende soorten. Zo is er de gekende angst voor een examen (cognitieve faalangst), maar ook de vrees om niet te slagen bij een gymnastiekles of sportwedstrijd is een vorm van faalangst. Sommige mensen zijn echt bang om voor een publiek te spreken. Of om een gesprek te starten met een onbekende. Dat is dan sociale faalangst. Voor faalangst bij het rijexamen is sinds 2010 een oplossing. Er is dan een aangepaste test voorzien die iets langer duurt, en ook meer kost dan het gewone rijexamen maar help je om te slagen.
Symptomen van faalangst – uiteenlopende kenmerken
De kenmerken van faalangst zijn onder te verdelen in lichamelijke en geestelijke. Naast meer dan anders zweten, trillende handen en benen, rode wangen en hoofdpijn kunnen ook maag- en darmproblemen optreden als kenmerken voor de vrees om te floppen. Maar ook geestelijk worden mensen met faalangst geplaagd. Ze hebben een enorm minderwaardigheidsgevoel. En denken vaak enkel negatief. Daarnaast zijn ze absoluut ook heel onzeker.
Tips om je faalangst te overwinnen
Een aantal goede tips tegen faalangst zijn altijd welkom. Zowel voor ouders als voor mensen die er zelf last van hebben. Het belangrijkste blijft het proberen omvormen van het negatieve zelfbeeld naar een positieve ingesteldheid.
De behandeling van faalangst kan op verschillende manieren aangepakt worden. Er is de faalangst therapie die je helpt om van het probleem af te komen. Dat kan door hypnotherapie, assertiviteitstraining en/of de Rationeel-Emotieve therapie.
Maar naast de therapie kan je ook een faalangst reductie training volgen. Die leert om de negatieve gevoelens te verminderen. Door verschillende oefeningen en gesprekken wordt de kern van het probleem gezocht. De faalangst trainingen staan open voor jong en oud. In meerdere sessies leer je positief naar jezelf te kijken. En wordt een bedreiging een uitdaging.
Cursussen
Faalangst cursussen zijn er dan weer voor iedereen. Zo leer je de kenmerken, symptomen en oorzaken kennen van de angst. Zowel professionelen die met het probleem in aanraking komen kunnen zo een cursus volgen. Voor leerlingbegeleiders en sporttrainers is het zelfs aan te raden. Zij worden regelmatig met faalangst geconfronteerd.
Ook ouders van faalangstige kinderen zullen het nut inzien van een cursus of workshop over het onderwerp waar iedereen vroeg of laat eens mee te maken krijgt.
Wat is faalangst?
Iemand die faalangst heeft is enorm bang dat een belangrijke taak gaat mislukken. Het komt zowel bij volwassenen als bij kinderen voor. Het kan zowel positief als negatieve gevolgen hebben. Een leerling kan omdat hij bang is te falen net meer studeren, zodat het toch lukt om te slagen. Maar omgekeerd is ook mogelijk. De angst kan ook verlammend werken, waardoor de taak toch niet lukt. Ongeveer 1 op de 10 kinderen heeft één of andere vorm van faalangst.
Verschillende vormen
Faalangst is er in verschillende vormen. De vrees om te mislukken bij een sportieve prestatie of op school bij de gymnastiekles valt in de categorie motorische faalangst. Bang zijn om iets niet aan te kunnen dat met hersenactiviteit te maken heeft, zoals het maken van huiswerk, een test voorbereiden of een examen afleggen valt onder cognitieve faalangst. Een lezing of spreekbeurt geven voor een publiek wordt gezien als sociale faalangst. Ook plankenkoorts kan als een vorm van faalangst worden gezien. Het is dus duidelijk een mentaal probleem en kan in extreme gevallen zelfs tot een crisis leiden. Door het degelijk plannen en voorbereiden van de taak waarvoor je bang bent kan je zelfvertrouwen een bost krijgen, waardoor faalangst nergens voor nodig is. Bij de volwassenen heeft 50 procent van de mensen een vorm van faalangst. Meestal is het niet de gebeurtenis die dat veroorzaakt, maar wel de manier waarop je er naar kijkt. Er zijn behandelingen voor de angst om te falen. Daarbij wordt vooral aan het emotionele gewerkt om zo het negatieve denken uit te schakelen of in positief denken om te buigen.
Oorzaken faalangst
De oorzaak van faalangst ligt bij iedere persoon ergens anders. Toch zijn er een aantal raakvlakken, die bij iedereen hetzelfde zijn. Volgens de nieuwste inzichten wordt faalangst waarschijnlijk veroorzaakt door een onverwerkte emotie. Op school kan het de oorzaak hebben van het moeten presteren. De druk die daarbij komt kijken is voor veel leerlingen onhoudbaar en leidt dan dikwijls tot de angst om te falen. De prestatiedruk kan iemands zelfvertrouwen enorm beïnvloeden. Ook de innerlijke drang om te presteren kan faalangst veroorzaken. Wanneer de ouders of de leraren de mogelijkheden van het kind te hoog inschatten kan dat ook het bang zijn om te mislukken tot gevolg hebben.
De ene mens is gevoeliger voor faalangst dan de andere. De eigen aard speelt daar een belangrijke rol in. Sommige kinderen zijn al nonchalant vanaf jonge leeftijd. Andere zijn net heel precies. De mix van positieve en negatieve opmerkingen die je thuis, op school of op het werk krijgt kan je zelfbeeld zodanig beïnvloeden dat er vrees om af te gaan uit voortvloeit. Zeker bij mensen die van nature al onzeker zijn. Wanneer het negatieve de bovenhand haalt, dan daalt het zelfvertrouwen heel hard. Mensen denken dan alleen nog slecht en negatief over eigen kwaliteiten en mogelijkheden. Goede prestaties worden een toeval. Slechte blijven zich herhalen. Zo blijft iemand zijn negatieve zelfbeeld bevestigen, wat de faalangst alleen maar groter maakt. Het begint allemaal na de lagere school, waar nog niet te hard moet gestudeerd worden. In het middelbare onderwijs neemt de druk vanzelf meer en meer toe.
Sociale faalangst
Sociale faalangst is de angst om te falen bij een spreekbeurt, of wanneer je in contact komt met andere mensen. Ook spreken op het werk voor een groep collega’s hoort daarbij. Net als bij het ontmoeten van onbekenden, ook daar treedt vaak sociale faalangst op, vooral bij verlegen mensen. Het gevoel niet te zullen voldoen aan de verwachtingen die mensen die je bekend zijn is ook een vorm van sociale faalangst. Een persoon met sociale faalangst blokkeert totaal in bovenstaande gevallen. Er niet meer bij horen is zowat het ergste wat een schoolgaand kind kan tegenkomen. Ook bij het uitvoeren van je job kan je het gevoel krijgen dat je na die ene powerpoint anders bekeken wordt. Sociale faalangst draait dus om heel persoonlijke gevoelens en emoties.
De symptomen zijn verschillend. Lichamelijk gaat het vooral om zweten, het krijgen van rode wangen, het trillen van handen of benen. Maar ook hoofdpijn hebben, hartkloppingen, slapeloosheid, maag- of darmproblemen krijgen. Van sociale faalangst af komen is simpel, maar vergt toch wat inspanning. Mensen die last hebben van sociale faalangst zoeken ook heel vaak naar bevestiging. Soms voelen ze zich bekeken en negatief beoordeeld.
Aangezien het een gevoelskwestie is, gaat het vooral om het verbeteren van je zelfbeeld. Het leren assertief reageren en bijdragen in een gesprek horen daar zeker ook bij. Bij het spreken voor een groep is een goede voorbereiding belangrijk. Het is het halve werk. Als je die hebt, kan er weinig verkeerd gaan. Sociale faalangst oplossen kan ook door erover te praten, maar dat is een tijdelijke oplossing.
Faalangst bij rijexamen
Je kan faalangst hebben om je rijexamen af te leggen. Sinds 2010 bestaat er een speciaal examen voor mensen met faalangst. De examinator die het examen afneemt is ook speciaal opgeleid in het omgaan met mensen die faalangst hebben. Natuurlijk is het zo, dat sommige mensen wat plankenkoorts hebben voor het rijexamen. Dat kan gezonde stress zijn. Maar ongewoon nerveus zijn kan toch wijzen op faalangst. Het aangepaste examen kan dan een oplossing bieden. Het duurt langer dan het gewone, maar is niet makkelijker. Het begint met een intakegesprek dat de persoon met faalangst rustig moet maken.
Bij het praktische examen kan iemand met motorische faalangst ook helemaal dichtklappen. Theoretisch kan die wel geslaagd zijn, maar als het op autorijden zelf aankomt, lukt het maar niet. De prestatiedruk is te hoog voor de persoon die absoluut wil slagen. En net daardoor lukt het helemaal niet. Veel blijven oefenen kan een oplossing bieden. Als je het eenmaal onder de knie hebt en je bent er ook zelf van overtuigd dan kan het examen veel beter lukken, aangezien je meer ervaren bent. Ook bij deze vorm van faalangst draait het om het mentale. Hoe je je voelt is belangrijk.
Met een negatief zelfbeeld raak je niet door een rijexamen. Ook de verwachtingen van familie en vrienden verhogen de vrees om niet te slagen. Daarbij komt nog het financiële aspect. Want wie zijn rijbewijs niet haalt, moet het examen opnieuw doen en dus ook opnieuw betalen. Bij de meeste mensen nemen de symptomen als klamme handen, zweten, en hoofdpijn na een tijdje af. Is dat niet het geval, ga dan op zoek naar een geschikte behandeling.
Tips bij faalangst voor volwassenen en kinderen
Om faalangst tegen te gaan zijn een aantal tips heel nuttig. In de eerste plaats voor ouders met een faalangstig kind:
- Maak tijd om te luisteren naar je kind.
- Als je kind in paniek raakt, blijf dan zelf kalm en vermijd emotionele situaties.
- Stel je kind gerust. Faalangst hoort bij het leven. Niet alles kan altijd perfect. Mislukken hoort bij het leerproces dat ieder kind doormaakt. Vertel dat je zelf ook al fouten hebt gemaakt.
- Begrijp dat er een probleem is. Overtuig je kind dat je het samen zult aanpakken. Overleg ook met de leraar.
- Behandel je kind steeds positief. Haal de kwaliteiten die hij of zij heeft naar voren.
- Probeer de negatieve gedachten om te buigen. Zoek naar waar je kind écht angstig van wordt.
- Zorg voor structuur. Help je kind om een planning op te stellen. Verdeel het probleem in verschillende stukken die apart opgelost worden. Zo wordt het meer haalbaar.
- Motiveer je kind om de moeilijke of onmogelijk geachte opdracht toch uit te voeren. Maak duidelijk dat er geen omwegen zijn.
Voor volwassenen kunnen deze zaken helpen:
- Zorg voor een goede organisatie, planning en voorbereiding. Denk op voorhand na over wat er allemaal moet gebeuren.
- Zorg dat je stap voor stap een plan kan volgen en blijf daarbij rustig.
- Stel niet uit. Teveel afleiding zoeken biedt geen oplossing. Door een slechte voorbereiding of tijdsindeling bij de planning moet alles op het laatste moment gebeuren.
- Waardeer je zelfbeeld op. Doemdenken heeft een omgekeerd effect. Negatieve gedachten zullen nooit in je voordeel uitdraaien.
- Pak de oorzaak van je faalangst aan.
Behandeling van faalangst
Bij volwassenen zijn er een aantal behandelingsmogelijkheden voor faalangst. Zo kan cognitieve gedragstherapie een oplossing bieden. De kern van gedachten die leiden tot het niet meer functioneren wordt daarbij aangepakt. Ook assertiviteitstraining en Rationaal-Emotieve Therapie worden gebruikt bij het aanpakken van faalangst. Negatieve bijgedachten worden tot een minimum beperkt, door te werken aan de concentratie op de uit te voeren taak of prestatie. Door oefening wordt degene die aan faalangst lijdt beter in het uitvoeren, meer ervaren ook, waardoor een positief zelfbeeld ontstaat. Onder hypnose wordt soms ook gewerkt aan faalangst. Voor spreken in het openbaar of optredens kunnen kalmerende middelen voorgeschreven worden. Paniek, hinderende gedachten en fysieke bijverschijnselen worden zo onderdrukt.
Kinderen moeten leren omgaan met faalangst. Hun faalangst komt vaak voor uit de manier waarop ze zijn opgevoed. Ze moeten leren dat niet alles altijd lukt of als bijzonder hoogstaand wordt gekwalificeerd. Kinderen moeten leren hun negatieve gedachten op een andere, meer positieve manier te herformuleren. Ze kunnen hun gedrag aanpassen door relaxatie-oefeningen aan te leren en uiteraard nadien ook zelf toe te passen.
Negatieve gevoelens moeten veranderd worden door positieve ervaringen. Door die dingen die wel zijn gelukt. Kinderen een veilig gevoel geven kan faalangst voorkomen. Moeilijke taken opdelen in kleinere delen helpt ook. De lat mag niet te hoog liggen voor kinderen die bevreesd zijn te mislukken. De prestatiedruk verminderen is dus ook een oplossing. In de scholen worden veel gesprekken gevoerd over faalangst. Ze organiseren af en toe ook trainingen om het probleem bij hun leerlingen aan te pakken.
Faalangst therapie
Er zijn verschillende soorten therapie die worden aangeraden bij faalangst. De meest toegepaste is de Rationeel-Emotieve Therapie of RET. Die is ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Albert Ellis. Het bewust worden van de eigen basisovertuigingen is daarin belangrijk. Ook het veranderen van het gedrag wordt tot doel gesteld. Een eigen filosofie moet ervoor zorgen dat je gestimuleerd wordt om aan eigen uitdagingen te werken. Gedragsoefeningen zorgen voor het doorbreken van negatieve overtuigingen. Die oefeningen worden ook gecombineerd met relaxatie en ademhalingstechnieken. Daarnaast helpt de nodige dosis humor om alles te leren relativeren.
Hypnotherapie kan ook gebruikt worden bij faalangst. Daarbij wordt de faalangstige in een lichte slaaptoestand gebracht en wordt er uitgegaan van de kracht van het onderbewuste. Zo wordt de kern van de zaak aangepakt en de kracht gezocht om het probleem waardoor de vrees is ontstaan op te lossen. EMDR-therapie gaat dan weer van het verleggen van de aandacht uit. Eye Movement Desensitization and Reprocessing is in de jaren tachtig ontwikkeld en wordt vooral gebruikt bij vervelende en traumatische gebeurtenissen. Door middel van oogbewegingen en ritmische geluiden wordt het probleem aangepakt. Sommige specialisten bieden door middel van individuele therapie een mogelijke oplossing op maat aan. Het opkrikken van het zelfvertrouwen staat centraal. De meeste therapeuten raden ook aan om geen pillen te nemen tegen faalangst.
Bij kinderen kan verhalentherapie werken om faalangst te verminderen of zelfs te doen verdwijnen. Verhalen op maat, speciaal voor het kind geschreven kunnen een oplossing bieden. Onbewust herkent het kind dingen uit het eigen leven.
Faalangst reductie training voor kinderen
Om faalangst bij kinderen te verminderen, wordt gewerkt met de faalangst reductie training. Met de training wordt geprobeerd het zelfvertrouwen van de kinderen te vergroten. De bedoeling is dat ze zich leren veilig voelen in hun omgeving. Door oefeningen en rollenspellen kunnen negatieve gedachten omgezet in positieve. De kinderen leren positief naar zichzelf te kijken.
Een nieuwe manier van denken wordt toegepast. Bedreigingen veranderen in uitdagingen. De kern van het probleem wordt gezocht en een oplossing kan aangereikt worden door het gebruik van muziek, beweging en drama. De trainingen worden zowel individueel als in groep gegeven. De ouders betrekken is zeker belangrijk. Tijdens een paar gesprekken blijven ze op de hoogte van de veranderingen die hun kind doormaakt. Zo kunnen ze ook thuis voor verdere opvolging en begeleiding blijven zorgen.
Ook voor volwassenen die last hebben van faalangst kunnen de trainingen gebruikt worden. Tijdens de sessies in groep of alleen komt het herkennen en erkennen van gevoelens aan bod. Ook verschillende ademhalings en ademhalings- en ontspanningsoefeningen worden aangeleerd. Het zelfvertrouwen vergroten is één van de meest belangrijke zaken waar ze tijdens de trainingen op werken. Het is verder ook de bedoeling samen te zoeken naar de onderliggende reden voor de faalangst. Het is niet de gebeurtenis die voor de angst zorgt, maar wel het negatieve denken. Het zelfbeeld moet in de positieve richting gedraaid worden. Met twee of drie sessies is de faalangst niet verdwenen. Meestal gaat het om een tiental intensieve sessies die er zouden moeten voor zorgen dat de vrees om te mislukken verdwenen is.
Faalangst cursussen
Cursussen over faalangst zijn er voor mensen die er last van hebben, maar ook voor zij die er door hun beroep mee in aanraking komen. Of in hun hobby. Zo komen trainers in de sportwereld regelmatig kinderen of volwassenen tegen die allesbehalve in hun eigen mogelijkheden geloven. Maar ook leerlingbegeleiders of vertrouwenspersonen in de scholen krijgen er vaak mee te maken. Voor hen kan een cursus over faalangst andere inzichten bieden in het probleem. Het draait vooral om het proberen ombuigen van het negatieve zelfbeeld naar een positief. Door gesprekken te voeren met de betrokkene en de ouders kan al een heleboel opgelost worden. Maar als het probleem te erg wordt, dan is het aangeraden om professionele hulp in te schakelen.
Faalangst is een psychologisch en emotioneel probleem. Mensen die er last van hebben kunnen zich inschrijven voor faalangst cursussen die hun moeten helpen om van de vrees om te mislukken af te raken. De lesgevers zijn gespecialiseerd in het begeleiden van faalangstigen. Ze proberen de persoon af te helpen van zijn of haar negatieve gedachten en gevoelens. Ook een aantal ontspanningstechnieken en ademhalingstechnieken leren gebruiken hoort bij de cursus.
Natuurlijk is de angst niet weg na 1 of 2 sessies. Het is een proces waar toch wat tijd moet in geïnvesteerd worden. Maar nadien is het resultaat bijna altijd duidelijk. Mensen die vroeger verlegen waren hebben door een cursus te volgen geleerd om meer assertief te zijn en te geloven in eigen kunnen. Ze hebben hun leven leren plannen en bereiden zich beter voor op wat ze voordien als problemen zagen.
Faalangst trainingen
Mensen die té gespannen zijn als ze moeten presteren en bang zijn om te mislukken kunnen faalangst trainingen volgen. Faalangst verdwijnt niet zomaar, maar je kan er onder begeleiding aan werken. De verschillende aanbieders van trainingen stellen zowel cursussen in groep als individueel voor. Van bij de start van de training wordt een persoonlijk doel gesteld, waar naartoe gewerkt wordt. Zo leer je ontdekken dat je zelf een grote invloed hebt op de angst en het ontstaan en verdwijnen ervan. Terugvallen in het oude negatieve gedrag kan niet meer. Dat wordt afgeleerd. Er is ook veel plaats voor humor. De beste manier om dingen te relativeren. Je ontwikkelt nieuwe vaardigheden die je moet blijven oefenen. Je krijgt ook huiswerk mee na de trainingen. De bedoeling is dat je wat je hebt geleerd onmiddellijk kan toepassen in de dagelijkse realiteit.
Leren omgaan met kritiek en feedback vormt ook een belangrijk onderdeel van de faalangst trainingen. Net als leren ontspannen in spannende situaties. Daarom wordt uitgebreid aandacht besteed aan relaxtie-oefeningen en ademhalingstechnieken. Mensen met faalangst hebben vaak problemen met duidelijk communiceren. Ook daarover zijn oefeningen voorzien bij de individuele of groepstrainingen. Maar vooraleer de trainingen starten zijn er meestal intakegesprekken of screenings, waardoor de oorzaak van de faalangst bloot komt te liggen.
Nadien voorzien de lesgevers aangepaste oefeningen per individueel probleem. In een aantal sessies zal dan een oplossing aangereikt worden voor de vrees waar jij mee te kampen hebt. Minder goed presteren heeft ook nog andere oorzaken dan faalangst. Ook daaraan kan gewerkt worden door middel van training.